EBU’S SUUD KİMDİR?

Asıl adı Ebu’s-Suud Mehmet bin Muhiddin Mehmet bin Mustafa el-İmadi. 16. asrın en büyük alimlerinden olan Şeyhülislam Ebu‘s-Suud Efendi, İstanbul’da Müderris köyü denilen mahallede doğmuştur denmekte ise de; Çorum’un İskilip kasabasında (kaza) dünyaya geldiği bilinmektedir.(1)

Babası büyük alim Şeyh Yavsi lakabıyla tanınan Muhittin Efendi’dir. İstanbul’da yetişen büyük alim, ilk eğitimini babasından aldı. Devrin büyük alimlerinden ders okudu. Genç yaşta 2. Beyazid’in ilgi ve iltifatına mazhar oldu. Nitekim çelebi ulufesiyle ödüllendirildi. Özellikle ünlü alim Şeyhülislam Kemalpaşazade’nin (İbn Kemal) dersleri ile kemale erdi.

Değişik yerlerde müderrisliklerde bulundu. Bursa ve İstanbul kadılıklarına getirildi. Kanuni’nin Korfu seferinde Rumeli kazaskeri idi. Fenerzade Muhiddin Efendi’nin yerine Şeyhülislam oldu. Ölünceye kader bu görevde kalan Ebu’s-Suud Efendi İstanbul‘da vefat etti. Mezarı Eyüp’tedir.

Kanuni Sultan Süleyman ve II. Selim zamanlarında 30 yıla yakın yürüttüğü Şeyhülislamlık görevi ile Osmanlı devrinin en uzun süreli Şeyhülislamı olan Ebu’s-Suud Efendi, zayıf, uzun boylu, uzunca sakallı, nurani yüzlü, vakarlı bir alim idi. Bulunduğu mecliste kimse konuşmaz, onu dinlerdi. Ahlak ve fazileti, bir mesel olacak derecede şöhret bulmuştur.

Ebu’s-Suud Efendi, tefsir ve fıkıhta Osmanlı bilginlerinin en büyüklerindendir. Devletin yasalarını şeriatla uzlaştırmaya çalışmış ve Kanuni zamanında yapılan hukuki revizyon onun fetvalarına dayanılarak gerçekleştirilmiştir. İslam’a aykırı her uygulama, karşısında onu bulmuştur.

Arapça ve Türkçe şiirleri yanında eski Türk nesrinin her kademesinde verdiği eserlerle de ünlüdür.

Onun en meşur eseri tefsir alnında yazmış olduğu ‘İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim’ adlı kitabıdır.

Yazar: Ali Çalıkoğlu