AGAH DİVANI’INDA GEÇEN AYET VE HADİSLER

·        Enîs-i bezm-i Hak tenhâ-nişîn-i kurb “ev ednâ” [1]

             Ki oldı pâye-i mi‘râcı ‘âlî ‘arş-ı a‘lâdan

(“Ev edna” yakınlığının tek sahibi ,Hakk’ın sohbetinin muhatabı arş-ı  a‘lâda mirac mertebesine yükseldi.)

“ev edna “ ibaresi Necm Suresi’nin dokuzuncu ayetinde geçmektedir. İki yay kadar veya daha yakın oldu anlamına gelmektedir. Burada peygamberimizin miraca çıktığında Hakk’a ne kadar yakın olduğu anlatılmaktadır.

·        ‘Alîdür ol ki cevher yerine şemşîr-i kahrında

             Kazâ menşûr-ı feth itdi rakam “innâ fetahnâ”[2]

.

“inna fetahna” ibaresi Fetih Suresi birinci ayette geçmiştir. Hudeybiye Musalahası’ından dönen peygamberimize bir müjde olarak bu ayet inmiştir. Aslında bu musalaha ile büyük bir zafer kazandıklarını Allah Teala kullarına bildirmiştir.Bu beyitte ise genel manada Hz Ali’nin cesareti şecaeti anlatılmaktadır.Onun vesilesiyle bir fethin gerçekleştiği dile getirilir

·        Hüsn-i hulkı[3] müsellem-i âfâk

Lutf-ı nutkı mu‘abbir-i ilhâm

  Buarada hüsn-i hulk tabiyle peygaberimizin “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” hadisine atıf yapılmıştır. Hüsn-i hulk güzel ahlak demektir. Beyitte peygamberimiz güzel ahlakın sahibi ve ilhamın veye vahyin aracısı olarak  belirtilmiştir.

·        Ey cemâlün âftâbı “rahmetel lil alemın”[4]

   Pertev-i kandîl-i mihrâbun “hüdel lil müttekıyn”[5]

“Rahmetel lil alemin hibabına mazhar olan parlak yüzlü hüdel lil müttekıyn mihrabının ziyası olan ey nebi.”Peygamberimize yapılan bu hitap bizzat Kuran-I Kerim’de  Enbiyâ S., 21/ 107 geçmektedir. Peygamberimizin alemlere rahmet merhamet için Allah tarafından gönderildiği bu ayette dile getirilmektedir.

Yine ikinci mısrada geçen hüdel lil müttekıyn Bakara Suresi’nin ikinci ayetinde geçmektedir. Kuran-I Kerim’in muttakiler için  hidayet kaynağı olduğu, muttakilerin ona sarılmalarının gerektiği ifade edilmektedir.

·        Çün tufeylündür zuhûr-ı enbiyâ vü evliyâ

   Şânuna “levlâk”[6]bürhânı hitâb-ı bihterîn

Levlâk ibaresiyle peygamberimize atıf yapılmıştır. Bu ifade Keşfü’l-Hafâ ‘da “levlake levlake ma halaktül eflak” hasinde geçmektedir. Hadis  kriterleri açısından tenkit edilen bir hadis olmakla birlikte mana olarak bir gerçeği anlatmaktadır. Hadise göre Allah peygamberimize “Sen olmasaydın alemleri yaratmazdım” demiştir.

·        Ey ser-firâz-ı tâc-ı “Le amruke”[7]habîb-i Hakk

            Sen muktedâ vü hayl-i resül sana muktedî

“Ey Hakk’ın sevgilisi “Le amruke”[8] tacını göklere yükselten , sen tabi olunansın ve birçok resul de sana tabi” . Le amruke ömrüne yemin olsun ki demektir. Bu ibare Hicr Suresi’nin yetmiş ikinci ayetinde geçmektedir.Bu kısımda Hz Lut ve onun kavmi anlatılır.Lut Kavmi’nin ne büyük sapıklık içinde olduğu onun resulüne şöyle bildirilmektedir; ( Resûlüm !) Hayatın hakkı için onlar, sarhoşlukları içinde bocalıyorlardı.”[9]

·        ‘Ömerdür kim miyân-ı hakk u bâtıl farkı zâhirdür

Anunçün ismi mahsûs oldı Fârûk[10] ile esmâdan

Bu beyite de hz Ömer’e Faruk isminin nasıl verildiği dile getirilmek istenmiştir. Hz ömer’in münafıkların davasını kılıcıyla çözmesi üzerine Nur Suresi elli dokuzuncu ayet gelmiştir. Kendisine de hak ile batılı ayıran anlamın Faruk denilmiştir.

---

[1] Necm S., 53 / 9: “ İki yay kadar veya daha yakın oldu.”

[2] Fetih S., 48 / 1: “ Biz sana doğrusu apaçık bir fetih ihsan ettik.”

[3] Muvatta, Hüsnü’l- Hulk,8;Ahmed b. Hanbel,2/381 “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim.”

[4] Enbiyâ S., 21/ 107: “ ( Resûlüm! )Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.”

[5] Bakara S., 2/ 2: “ O kitap ( Kur’an ); onda asla şüphe yoktur. O, müttakîler ( sakınanlar ve arınmak isteyenler ) için bir yol göstericidir.”. )

[6] 4b El-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ‘, C. II, Beyrut, Nu. 2123, s. 164. Hadis-i kudsi: “ Sen olmasan sen olmasan; felekleri yaratmazdım.”

[7] Hicr Suresi , 15/ 72

[8] Hicr Suresi , 15/ 72

[9]Hicr Suresi , 15/ 72 Diyanet Vakfı Meali

[10] Elmalılı Hamdi Yazır, Nur/59